Wizualizacja jako metoda informowania i komunikowania się ma znaczący wpływ na efektywność i skuteczność procesów zapamiętywania, rozumienia i uczenia się na każdym etapie edukacyjnym – od edukacji wczesnoszkolnej po tę ponadpodstawową. Nauczyciele coraz częściej korzystają z prezentacji powerpoint oraz tablic multimedialnych podczas codziennych zajęć dydaktycznych. Część z nich posuwa się o krok dalej i zaczyna w sposób bardziej twórczy i angażujący wykorzystywać myślenie wizualne, wykonując praktyczne ćwiczenia z uczennicami i uczniami, ucząc ich tworzenia infografik, obrazkowych historii, map myśli, notatek rysunkowych, co nie tylko pogłębia ich rozumienie danych problemów bądź pokazuje je z innej perspektywy, ale także rozwija nieszablonowe i kreatywne myślenie.
czy wiesz że
według badacza ludzkiego umysłu prof. Rogera Sperry’ego określone czynności umysłowe dominują w odpowiedniej półkuli mózgu. W prawej dokonywane są następujące czynności umysłowe: wyobraźnia, postrzeganie kolorów i rozmiarów, zmysł przestrzeni i rytmu. Pod kontrolą lewej półkuli znajdują się zaś: słowa, liczby, myślenie logiczne i analityczne, zbiory i hierarchiczność (Buzan, Buzan, s. 31).
Rozwijanie kreatywności to kształtowanie umiejętności korzystania z takich operacji umysłowych jak (Biela, 2015, s. 31-32):
- abstrahowanie, czyli definiowanie lub redefiniowanie pojęć czy rzeczy poprzez wyróżnianie lub pomijanie pewnych ich aspektów lub cech, a także dostrzeganie ich podobieństw;
- tworzenie skojarzeń czy kombinacji, czyli łączenie ze sobą różnych rzeczy, pomysłów, idei, przy czym owe asocjacje są odległe i nieoczywiste, choć dające się uzasadnić;
- transformowanie, czyli przekształcanie niektórych lub wszystkich elementów czy cech danej rzeczy, tak by jej postać końcowa różniła się od początkowej;
- rozumowanie dedukcyjne, czyli wyciąganie wniosków;
- rozumowane indukcyjne, czyli tworzenie analogii;
- metaforyzowanie, czyli tworzenie obrazowych analogii;
Tony Buzan, ekspert w zakresie efektywnego uczenia się i nauczania, zachęca do myślenia wielokierunkowego, czyli nielinearnego i spontanicznego. Jak pisze, „myślenie wielokierunkowe odwołuje się do promieniowania ciągów skojarzeń z centralnego punktu lub ku niemu. Nasze myśli nie biegną wytyczonymi torami kratek czy linijek. Naturalnie i spontanicznie rozchodzą się promieniście we wszystkich kierunkach” (Buzan, Buzan, s. 55). Ludzki umysł realizuje pięć podstawowych zadań, które są ze sobą blisko powiązane i mają na siebie wpływ. Po pierwsze, rejestruje każdy bodziec, który pobudza do pracy nasze zmysły. Po drugie, przechowuje informacje i potrafi je w odpowiednim momencie przywoływać. Po trzecie, przetwarza informacje. Po czwarte, wyraża je poprzez procesy komunikacji czy twórczości. W końcu, po piąte, sprawuje kontrolę nad umysłowymi i fizycznymi czynnościami naszego organizmu (Buzan, Buzan, s. 35-36).
Warto tym samym wspomnieć także o myśleniu lateralnym, którego definicję stworzył Edward de Bono - wybitny specjalista zajmujący się twórczym myśleniem (Biela, 2015, s. 32). Jest to taki sposób myślenia, który w odróżnieniu od myślenia wertykalnego, czyli konwencjonalnego procesu logicznego, umożliwia nowe spojrzenie na dany problem, przeformułowanie go tak, by móc dostrzec innowacyjne i nietypowe rozwiązania. Te dwa typy myślenia są względem siebie komplementarne, albowiem gdy myśląc wertykalnie nie jesteśmy w stanie znaleźć rozwiązania wówczas włączamy myślenie lateralne, próbując spojrzeć na problem z innej perspektywy. Myślenie lateralne to kwestia świadomej praktyki, wykorzystywania następujących operacji umysłowych (de Bono, 2007, s. 89):
- poszukiwanie myśli polaryzujących (albo-albo);
- poszukiwanie różnych sposobów postrzegania rzeczy;
- umiejętne unikanie myślenia wertykalnego, które skłania nas do przyjmowania z góry upatrzonego rozwiązania na podstawie nabytego doświadczenia;
- otwarcie się na rozwiązania pojawiające się przypadkiem, czyli chodzi o rozwiązanie, którego nie planowaliśmy, a które pojawia się jako przypadkowe zdarzenie zmieniając nasz sposób postrzegania danego problemu, procesu czy sytuacji;
Myślenie lateralne jest myśleniem poza schematami, ale warto pamiętać że zmiana perspektywy jest wartościową drogą poszukiwania nowych rozwiązań, choć nie musi prowadzić do twórczych rozwiązań (Biela, 2015, s. 33). Ważnym aspektem twórczego myślenia, który także warto rozwijać, jest wyobraźnia. Umożliwia ona wytwarzanie wyrazistych, żywych, pełnych detali i pomysłowych obrazów mentalnych (Biela, 2015, s. 33).
Bibliografia:
-
Agnieszka Biela (2015), Trening kreatywności. Jak pobudzić twórcze myślenie, Wydawnictwo Samo Sedno, Warszawa.
-
Edward de Bono (2007), Myślenie lateralne. Idee na przekór schematom (oryg. The Use of Lateral Thinking), Wydawnictwo Helion, Gliwice.
-
Tony Buzan, Barry Buzan (2018), Mapy twoich myśli. Mindmaping czyli notowanie interaktywne (oryg. The Mind Map Book. Radiant Thinking. The Major Evolution in Human Thought), Wydawnictwo Aha, Łódź.